Duke mbyllur një cikël shkrimesh për përkthyesit, cikël që zë vend qysh me një shkrim të hershëm mbi Gjon Shllakun e që vazhdon me Pashko Gjeçin, Henrik Lacajn e Guljem Dedën, vlen të hidhet një vështrim mbi kryeheronjtë e letërsisë që falë këtyre katër figurave flasin gegnisht.
Përkthimi i parë që iu bë “Iliadës” së Homerit i kushtoi Gjon Shllakut dekada nga jeta e tij. Në atë përkthim, vokacioni homerik i togvargëshit të parë ishte në gegnisht. Debati mes Akilit e Agamemnonit ishte në gegnisht. Lutjet e Priamit, atit të Hektorit drejtuar Akilit për t’i kthyer trupin e të birit ishin në gegnisht. Odisea e drejtonte garnizionin e vet duke dhënë urdhra në gegnisht. Gjithë heronjtë e një epi të pavdekshëm flisnin gegnisht.
Ky ep vazhdon me “Odisenë”, përkthyer mjeshtërisht nga Pashko Gjeçi. Vetë Uliksi flet gegnisht. Penelopa mërzinë e saj pas një pritjeje njëzet vjeçare e shpreh në gegnisht. Propozimet që i vijnë asaj nga burra që besojnë se tanimë Penelopa është e vejë janë në gegnisht. Një tërësi personazhesh të vendosur në tabakanë bardh e zi ku të bardhët janë “të mirët” e të zinjtë janë “të këqinjtë” flasin me njëri tjetrin, me zanën e me lexuesin në gegnisht.
Gjithë perënditë e Olimpit, në dy librat e lartpërmendur flasin në gegnisht!
I madhi Dante, më i madhi i poetëve flet në gegnisht kur viziton Ferrin, Purgatorin e Parajsën. Në gegnisht i derjtohet Virgjilit e në gegnisht jeton çaste të magjishme me Beatriçen. Në gegnisht lexon edhe mbishkrimin në portën e ferrit e në gegnisht kalon shtatë ditë të jetës së tij në botën e përtejme.
Enea i madh, shembull i guximit e trimërisë, vendosmërisë e aventurës flet gegnisht. Gegnisht i flet popullit të tij. Gegnisht i flet gruas së tij. Gegnisht i flet babait të tij. Gegnisht i flet djalit të tij. Gegnisht i flet të dashurës së tij. Sepse ai, nën mjeshtërinë e shkopit magjik të shqipërimit që ka Henrik Lacaj, flet një gegnishte të rrjedhshme.
Të tillë heronj që flasin në të tillë dialekt janë ajo çka do të mbesë përjetësisht nga kontributi i çmuar jo aq sa duhet i përkthyesve të mëdhenj që me punë madhështore kanë punuar me gjuhën shqipe.
